Toplumsal yapıların içinde gezinirken bir araştırmacı olarak sık sık sorarım: “Bir insan bir mekâna nasıl gider, o mekânı nasıl deneyimler, hangi görünmez sınırlar onları engeller ya da yönlendirir?” Kısırkaya Plajı’na hangi otobüs gider sorusuna yönelmek, sadece bir ulaşım sorusu değildir; aynı zamanda kentsel mekânlara erişim hakkı, toplumsal normların ulaşım altyapısına izdüşümü, ve bireylerin günlük pratikleri ile kurumların örgütlenmiş gücü arasındaki etkileşimdir.
Bu yazıda önce Kısırkaya Plajı’na hangi otobüsün gittiğini açıklayacağım, sonra bu teknik bilginin üzerine toplumsal norm, cinsiyet rolleri ve kültürel pratikler bağlamında derinlemesine bir analiz getireceğim. Erkeklerin yapı odaklı stratejileri ile kadınların ilişkisel bağlara odaklanan pratik yaklaşımlarını örneklerle harmanlayacağım. Okuyucuları kendi toplumsal deneyimlerini düşünmeye davet edeceğim.
—
Kısırkaya Plajı’na Hangi Otobüs Gider?
Kısırkaya Plajı, İstanbul’un Sarıyer ilçesine bağlı Kısırkaya köyünde yer alır. [1] Toplu taşıma ile ulaşım seçeneklerinden biri 152 numaralı İETT otobüs hattıdır; bu otobüs, Hacıosman Metro’dan hareket ederek Kısırkaya yönüne gider. [2] Ayrıca bazı kaynaklar 48C hattının da plajın yakınından geçtiğini belirtmektedir. [3] Otobüsle ulaştıktan sonra plaj yürüyerek birkaç dakika mesafededir. [4]
Yani cevabı özetlersek: 152 hattı, Kısırkaya Plajı yönüne giden en bilinen otobüs hattıdır.
—
Ulaşım Tercihleri, Normlar ve Mekân Erişimi
Toplumsal yapılarda, ulaşım altyapısı yalnızca teknik bir olgu değil, aynı zamanda güç ve dışlanma mekanizmalarının arenalarından biridir. Hangi hattın plaja gidiyor olması, hangi mahallelerden kalktığı, uğradığı duraklar, güzergâh uzunluğu, bekleme süreleri gibi etmenler, toplumun farklı kesimlerinin “plaja erişim hakkı” deneyimini belirler.
Örneğin, 152 hattı genellikle daha merkezi ya da daha varlıklı mahallelerden kalkıyorsa, Kısırkaya plajına ulaşmak isteyen dar gelirli kesimlerin önce merkeze gelmesi, aktarma yapması, daha uzun süre otobüste kalması gerekebilir. Bu durum, mekân erişiminde eşitsizliği besler.
Toplumsal normlar açısından, plaja ulaşım “erkekten beklenen planlama işi” gibi algılanabilir: erkekler güzergâhı bilir, rotayı belirler, otobüs saatine dikkat eder; kadınlar ise o yolculuk esnasında “nasıl gideceğiz”, “hangi durakta ineceğiz”, “güvenli mi?” gibi ilişkisel sorulara odaklanırlar. Bu norm, pratikte kadının (yolcu olarak) ulaşım sürecindeki endişesini ve devinimini şekillendirir.
—
Cinsiyet Rolleri ve Yolculuk Pratikleri
Erkek yaklaşımı: Bir erkek düşünelim ki “Seneye yazlık tatil planlayacağım; 152 numaralı otobüse bineceğiz, sabah erken çıkacağız, saatleri takip edeceğim.” Bu tarz yaklaşımlar yapı odaklıdır: güzergâh, zaman, koordinasyon, rota planı.
Kadın yaklaşımı: Öte yandan bir kadın yolcu, “Otobüs dolu mu olur? Durakta kalırım mı? Yan yana boş koltuk olur mu? Durağa güvenli şekilde iner miyim?” gibi pratik ve bağlam odaklı sorulara odaklanır. Hangi durakta ineceğini, yürüyüş yolunun güvenliğini, yanındakilerle iletişimi, ışıklandırmayı sorar.
Gerçek hayatta bu stratejiler birlikte işler: 152 hattı belirlenir (struktur), kadın yolculuğu o hattın duraklarını ve güvenliğini tartar (ilişki). Örneğin bir anne, çocukla birlikteyse, otobüsün kalabalık saatlerde gelmesini istemez; erken saati tercih eder; durakta bekleme süresi uzun olmasın ister.
Bu pratikler, toplumsal cinsiyet normlarının gündelik yaşamla kesiştiği anları gösterir.
—
Kültürel Pratikler ve Toplumsal Etkileşim
Kentsel plajlara ulaşım, sadece bireysel bir eylem değil, birçok bireyin ve topluluğun aynı mekânda buluştuğu bir kesişim hattıdır. Otobüs yolculuğu, sohbet etmeyi, karşılıklı yardımı, dönüşümlü yön göstermek gibi sosyal pratikleri barındırır.
Mesela kim bilir, plaja giden bir otobüs yolculuğunda, daha önce o hatta gitmiş biri yol gösterir, kadın yolcular diğer kadınlara yer verecek mi diye kulak kesilir, gençler şezlong taşıma fikriyle sohbet açar. Bu etkileşimler, kültürel pratiklerdir — sözlü paylaşım, dayanışma, kolektif yönlendirme. Bu pratikler, o plaja erişim sürecini “mekânla ilişki kurma” eylemine dönüştürür.
Fakat bu pratikler, hatlar, duraklar ya da güzergâhlar kadar görünmez normlara da bağlıdır: Mesela kadınların yalnız yolculuk yapma sınırları, görgü endişeleri, mahalleden mahalleye geçen güzergâhların güvenliği gibi.
—
Okuyucuya Davet: Kendi Deneyimin Neydi?
– Sen hiç plaja toplu taşıma ile gittin mi? O yolculukta seni hangi endişeler sardı?
– İlk durağı bilir miydin yoksa başkalarına sordun mu?
– Kadın ya da erkek olman, yolculuk planlamanda nasıl etki etti?
– Otobüs güzergâhlarının senin mahallelerini geçer olması erişimini nasıl değiştirdi?
– İdeal bir ulaşım hattı senin için nasıl olmalıydı?
—
Etiketler: Kısırkaya Plajı, toplu taşıma, şehir sosyolojisi, cinsiyet rolleri, kültürel pratikler, erişim eşitliği
—
Sources:
[1]: https://gezilecekyerler.com/kisirkaya-koyu-plaji-nerede-nasil-gidilir/?utm_source=chatgpt.com “Kısırkaya Köyü Plajı Nerede, Nasıl Gidilir | Gezilecek Yerler”
[2]: https://plajina.com/kisirkaya-plaji.html?utm_source=chatgpt.com “Kısırkaya Plajı Giriş Ücreti 2025, Nasıl Gidilir? – Plajina.com”
[3]: https://moovitapp.com/index/tr/topluta%C5%9F%C4%B1ma-K%C4%B1s%C4%B1rkayaPlaj%C4%B1-Istanbul-site18808819-1563?utmsource=chatgpt.com “Kısırkaya Plajı, Sariyer, nerede, otobüs veya minibüs / dolmuş ile …”
[4]: https://www.rotasenin.com/kisirkaya-koyu-plaji?utm_source=chatgpt.com “Kısırkaya Plajı Giriş Ücreti: Nerede ve Nasıl Gidilir?”